شهرستان تاکستان
وجه تسميه و پيشينه تاريخي: تاکستان که به سرزمين «تات ها» معروف بود در گذشته «سياده» يا «سيادهن» ناميده مي شد. به قول برخي مورخان «سيادهن» يا «سيادهان» تغييرشکل يافته واژه «سه دهان» بوده و خود آن نيز صورت معرب لغت «سه دژان» پارسي است. هم چنين نام «سيادهن» بر روي يکي از کتيبه هاي دوران هخامنشي - مربوط به 2300 سال قبل - موسوم به پيوتين گرايا نيز حک شده است. اين کتيبه که از قديمي ترين اسناد نوشتاري اين شهرستان است، به زبان يوناني نوشته شده است و هم اکنون در موزه شهر وين، پايتخت اتريش نگه دارگي مي شود. دراين کتيبه چنين آمده است: «سيادان (نام پيشين تاکستان) و ساوه از شهرهاي سرسبز شمال فلات ايران است.» تاريخ اين شهر با ورود اولين دسته هاي اقوام آريايي به اين سرزمين رقم خورده است و در سلسله ها و حکومت هاي قبل از اسلام در ايران، صعودها و فرودهاي بسياري بر خود ديده است. آثار گچ بري جالب مربوط به دوره ساساني که در تپه خندو واقع در شمال خاوري تاکستان به دست آمده است، نشانه آباداني اين منطقه در آن دوران است. بر اساس شواهد و بررسي هاي باستان شناسي انجام شده در تپه خله کو ايجاد هسته اوليه شهر به 7000 سال پيش باز مي گردد که همين سندعلمي، تاکستان را جزو قديمي ترين شهرهاي ايران و حتي دنيا قرار مي دهد. روي همين اصل بايد تحقيقات علمي - در مورد عمر اين شهرستان - در اين منطقه تکميل تر شود. اين شهرستان با توجه به اين که قديمي ترين شهر منطقه است، قديمي ترين اثر باستاني اين محدوده، يعني بقعه پير را نيز در خود جاي داده است. هم چنين مسير عبور جاده قديمي، پر رفت‌وآمد و جهاني ابريشم از اين شهر بوده است. طي حدود ده هزار سال، اين مسيرنقش عظيمي در نقل و انتقال مواد، فرهنگ، آيين، تکنولوژي و ايجاد و توسعه روابط فرهنگي و اقتصادي و نزديکي ملت ها به عهده داشته و همانند رود بزرگي آسيا را به اروپا پيوند داده است. جاده ابريشم - که افرادي چون کوروش و کراسوس رومي و اسکندر مقدوني بر سر تسلط بر آن جان باختند - به خاطر وجود سنگ ابسيدين و موقعيت استراتژيک مناسب از تاکستان عبور مي کرده است. در زمان هخامنشيان براي يکي از راه هاي ارتباطي ساخته شده توسط داريوش اول چاپارخانه مهمي در تاکستان بنا شد که محل آن روبه روي بقعه پيراست و عده اي وجه تسميه «سيادان» را به خاطر وجود همين چاپارخانه مي دانند. تاکستان در اواخر حکومت شاهان هخامنشي، بعد از مقاومت در برابر سپاه اسکندر و شکست خوردن از او، متحمل خسارات فراواني شد. طبق تحقيقات و مطالب آورده شده در کتاب «ايستگاه هاي پارتي» چاپ فيلادلفياي آمريکا (سده اول پيش از ميلاد)، تاکستان از شهرهاي مهم منطقه بوده و از بخش هاي سوق‌الجيشي امپراتوري اشکانيان در باختر کشور به حساب مي آمده است. با توجه به اشياي به دست آمده از تپه هاي باستاني اين شهرستان مشخص شده که تاکستان در زمان ساسانيان - آخرين سلسله ايران قبل از اسلام - شهري بسيار آباد بوده است. منطقه تاکستان به هنگام فتح ايران توسط اعراب (در زمان عمربن خطاب) به دست عروه بن زيد خل طايي گشوده شد، اما مردم آن بر دين خود استوار مانده و خراج گزار شدند. در زمان امويان و سلجوقيان ناحيه تاکستان از اهميت زيادي برخوردار بوده است و در زمان ايلخانان با استقرار پايتخت در سلطانيه موقعيت جلگه تاکستان به نحو چشم گيري رونق يافت. آمدن سلطان محمد خدابنده به اين شهر, ورق ديگري بر تاريخ اين خطه افزود. اين توجه و شکوفايي منطقه تاکستان در زمان صفويه هم ادامه پيدا کرد. بناها و مکان هاي به جاي مانده از آن زمان؛ گواه محکمي بر اين ادعا است. در ضمن چون تاکستان بر سر راه تهران - اروپا قرار داشته، بيش تر شاهان قاجار نيز به اين شهر آمده و مدتي در آن مانده يا از آن مي گذشتند و بالطبع مورد توجه و تفقد آنان قرار مي گرفته است. اين شهرستان هم اکنون يکي از معتبرترين شهرستان هاي استان قزوين است.
ساکنين اصلي اين شهر به زبان تاتي بازمانده زبان قديمي ايراني سخن مي گويند . آثار بدست آمده از تپه هاي باستاني تاکستان و روستاهاي اطراف آن حاکي از قدمت اين سرزمين به تاريخ پيش از اسلام مي رسد . از آثار باستاني آن ميتوان مسجد شاه عباس –مسجد سرخندق –مقبره پير، حمام شاه عباسي، قز قلعه، امامزاده ولي ضياء آباد….رانام برد . تاکستان با داشتن بيش از 200 واحد صنعتي بزرگ وکوچک، ذخائر بزرگ معدني ويک مجتمع و4شهرک صنعتي بعنوان مهمترين شهر صنعتي استان محسوب ميگردد. وجود باغهاي بزرگ انگوراين شهر را به همين نام شهرت داده است.
شهرستان تاکستان در زمينه گردشگري مذهبي و طبيعي داراي توان هاي بالقوه زيادي است که نشان از پتانسيل بالاي اين منطقه دارد. بناهاي تاريخي و معماري اين شهرستان شامل: بناهاي مذهبي, امام زاده ها و هم چنين قلعه هاي قديمي است و مکان هاي طبيعي نيز شامل: چشمه هاي آب گرم که در زمينه توريسم درماني مفيدند .
مردم شهرستان تاکستان مانند مردم ديگر شهرهاي ايران در صنايع دستي و آفريدن اثرهاي هنرمندانه، سابقه طولاني دارند. انواع سفال و ظروف سفالي، گيوه, انواع سبد، قالي، گليم و نقش هاي منجوق دوزي شده از جمله مهم ترين صنايع دستي تاکستان است.
مشخصات جغرافيايي: مشخصات جغرافيايي تاکستان در باختر استان قزوين قرار گرفته و مرکز آن شهر تاکستان است. از نظرجغرافيايي در 49درجه و 42 دقيقه درازاي خاوري و 36درجه و 04 دقيقه پهناي شمالي و در ارتفاع 1265 متري از سطح دريا واقع شده است.
اين شهرستان در ناحيه جنوب باختري شهرستان قزوين واقع شده و از باختر به استان زنجان، از جنوب به شهرستان بويين زهرا و از شمال و شمال خاوري به شهرستان قزوين محدود مي شود. شهرستان تاکستان از شهرها و روستاهاي متعدد تشکيل شده است و شهر تاکستان از دو بخش قديم و جديد پديد آمده که بخش قديم شهر درناحيه جنوبي واقع شده و بخش جديد شهر, بيش تر به سوي شمال گسترش يافته است. فاصله تاکستان تا قزوين حدود چهل کيلومتر و از طريق جاده آسفالته و بزرگ راه تهران- زنجان به آن متصل است. عوامل اقتصادي از جمله آب و هواي مناسب، حاصل خيزي خاک و دست رسي به آب مورد نياز براي کشاورزي سبب گسترش و توسعه منطقه تاکستان شده است.راه ها و مسيرهاي ارتباطي شهرستان تاکستان عبارتند از: 1- بزرگ راه تهران - زنجان که از قزوين و تاکستان نيز عبور مي کند. 2- راه اصلي آسفالته تهران - زنجان که از تاکستان مي گذرد. 3- راه هاي فرعي مختلف که به شهرستان هاي هم جوار مرتبط مي شود. 4- جاده ترانزيت تهران - اروپا که از شهرستان تاکستان عبور مي کند.
شهرستان تاکستان در استان قزوينِ در شمال غربي ايران است. ارتفاع متوسط اين شهر از سطح دريا 1.265 متر مي‌باشد. فاصله تاکستان تا مرکز استان (قزوين) حدود چهل کيلومتر که از جاده قديم قزوين-همدان و آزادراه (قزوين–زنجان) به آن متصل است.
